bitkilerde hayvanlarda üreme

BİTKİLERDE ÜREME ve GELİŞME



Bitkilerde döllenmeyi sağlayan gerçek gametler mayoz bölünme ve onu izleyen mitoz bölünmeli hazırlık dönemiyle meydana getirilir.Bu hazırlık dönemine monoploit büyüme evresi denir.Bu evre organizma ne kadar ilkelse o kadar uzundur.Hayvanlarda bu monoploit devre yoktur.

A.ÇİÇEKSİZ BİTKİLERDE ÜREME

Çiçeksiz bitkilerin hemen hepsi spor meydana getirir.Sporlar çimlenerek haploit bitkicikleri oluştururlar.Gametofit denen bu bitkicikler gelişerek gametleri oluşturur.Döllenmeyle oluşan zigot ise gelişerek diploit spor bitkisini meydana getirir.

1.Su Yosunlarında Eşeyli Üreme

Monoploit bir su yosunu olan Ulotrix spor oluşturup eşeysiz üreyebildiği gibi,farklı bireylerin oluşturduğu izogametlerin döllenmesi şeklinde eşeyli üremede yapabilir.

Bazı alglerde yalnız zigot diploit kromozomludur.Zigot meydana geldikten sonra mayoz bölünme geçirir,sonuçta dört tane monoploit hücre oluşur.Meydana gelen bu hücreler gamet değildir.Bunlar suyun dibine tutunur,mitoz bölünmeler geçirerek yeni bireyleri oluşturur.Bu tip canlılarda gametler mitoz bölünmeyle meydana gelir.

2.Eğrelti Otlarında Eşeyli Üreme

Eğrelti otlarında bileşik yapraklı bitkisporotif olup,2n kromozomludur.Yapraklarının altında spor keseleri bulunur.Keseler içerisinde bulunan diploit hücrelerin mayoz bölünme geçirmesiyle monoploit sporlar meydana gelir.Sporlar olgunlaşınca spor keseleri olgunlaşır ve sporlar yere düşerek çimlenir.



Çimlenen sporlardan haploit gametofitler gelişir.Yeşil gametofitler toprağa tutunarak nemli ve gölgeli yerlerde büyürler.

Olgun gametofitin üst tarafında dişi ve alt tarafında erkek organlar oluşur.Erkek organlardan mitoz bölünmeyle meydana gelen kamçılı spermler suda hareket ederek dişi organ içerisinde bulunan yumurta hücresini döller ve zigotu oluşturur.Dişi organ içerisinde yumurta hücreside mitoz bölünmeyle oluşur.Çünkü gametofit bitki haploittir.

Zigot mitoz bölünmeler geçirerek diploit sporofiti metdana getirir.Sporofit önce gametofit üzerinde parazit olarak büyümeye başlar,fakat kısa bir süre sonra bağımsız bir sporofit haline gelir.

3.Kara Yosunlarında Eşeyli Üreme

Kara yosunlarında diploit evre su yosunlarından farklı olarak monoploit evreden daha uzundur.Kara yosununda zigot ve ondan meydana gelen sporofit bitki diploittir.Bu canlılarda bağımsız bir diploit evre yoktur.Sporofit bitki monoploit gametofit bitkicik üzerinde gelişir.Kar yosununda esas bitki,gametofit olup monoploittir.

B.ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE ÜREME

Çiçekli bitkiler diploit canlılardır.Bununla beraber çok kısa monoploit büyüme evresi görülür.

1.Çiçeğin Yapısı

Çiçekli bitkilerde eşeyli üremenin meydana geldiği organ çiçektir.Yaprağın farklılaşması sonucu luşan çiçek,çiçek sapı,çiçek tablası,çanak yaprak,taç yaprak,erkek organ ve dişi organdan meydana gelir.

Bir çiçekte erkek organla dişi organ beraber bulunursa bu tip çiçeklere tam çiçek denir.Eşey organlarından bir tanesine sahip olan çiçeğe eksik çiçek denir.

2. Embriyo Kesesi ve Yumurtanın Oluşumu

Dişi organın yumurtalığında bir veya birkaç tane tohum taslağı bulunur.Her tohum taslağı içerisinde 2n kromozomlu megaspor ana hücresi vardır.Makrospor ana hücresi mayoz bölünmeye uğrar ve 4 tane n kromozomlu makrospor meydana getirir.Bunlardan üç tanesi kaybolur,gelişemez.Kalan makraspor arka arkaya üç mitoz bölünme geçirerek sekiz hücreli embriyo kesesini oluşturur.

Sekiz hücreden üçü üst kutba,üçü alt kutba hareket eder ve diğer iki hücre ortada birleşerek 2n kromozomlu embriyo kesesi sekonder hücresini meydana getirir.

Üst kutuptaki üç hücreden,ortada yer alanı yumurta hücresidir.Yanlarındaki iki hücreye arkadaş hücreleri denir.Diğer üç hücre ise alt tarafta yan yana bulunur.

3.Çiçek Tozu Oluşumu

Erkek organın başcık kısmındaki polen keseleri içerisinde 2n kromozomlu polen ana hücreleri bulunur.Polen ana hücresi mayoz bölünmeye uğrayarak 4 tane n kromozomlu mikrosporları oluşturur.

Bu mikroskopların her birinin mitoz bölünme geçirmesiyle iki hücre oluşur.Bu hücrelerden birine vejetatif hücre diğerine generatif hücre denir.Vejetatif ve generatif hücreden oluşmuş ve etrafı bir kılıf ile kaplı yapıya polen denir.

Generatif hücre bir mitoz bölünme daha geçirerek iki tane haploit hücre oluşturur.Bunlar sperm hücreleridir.Vejetatif hücre,polen tüpü meydana geldikten sonra kaybolur.

4.Tozlaşma ve Döllenme

Çiçek tozunun,hazırlandığı yer olan erkek organ başcığından dişi organ tepeciğine,yağmur,rüzgar,bazı hayvanlarve su aracılığıyla taşınmasına tozlaşma denir.Bitkiler tozlaşmayı kolaylaştıran değişik adaptasyonlara sahiptir.

Tozlaşma adı verilen bu işlem sonunda dişi organ tepeciğine yerleşen çiçek tozu orada çimlenir ve polen tüpünü meydana getirir.

Polen tüpü dişicik borusundan ilerleyip tohum taslağına ulaşır.Tohum taslağı örtülerinin arasındaki açıklıktan ploen tüpü girer ve embriyo kesesine ulaşır.Bu esnada polendeki vejetatif çekirdek eriyerek kaybolur.

Embriyo kesesine iki spermden biri yumurta hücresiyle,diğeri ise polar hücrelerle birleşir.Bu çift döllenme denir ve sadece çiçekli bitkilerde görülür.

a.Zigot ve Embriyo Oluşumu:Polen tüpüyle taşınan sperm çekirdeklerinden birisi yumurta hücresiyle döllenerek zigotu oluşturur.Zigot ise,mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu ve çenekleri meydana getirir.

b.Endosperm Oluşumu:Polen tüpüyle taşınan diğer sperm hücresi embriyo kesesinin ortasındaki diploit polar hücre ile döllenerek triploit hücreyi meydana getirirler.Triploit hücre mitozla gelişerek endosperm dokusunu oluşturur.

5.Tohum ve Meyve Oluşumu

Döllenmelerden sonra embriyo kesesinin dış kısmındaki tohum taslağı örtüsü gelişerek tohum kabını ve zarını oluşturur.Koruyucu kılıf olan tohum kabuğu etli veya sert olabilir.Kabuk, embriyonun çimlenme yeteneğini uzun süre korur.

Bu duruma uyku hali denir.Uyku halinde hayatsal faaliyetler minimum seviyede cereyan eder.

Meyve,tohum gelişimini tamamlamış yumurtalıktan meydana gelir.Her meyvede yumurtalıktaki tohum taslağı sayısı kadar tohum bulunur.

Tohumun oluşumundan sonra ovaryum hızla gelişerek meyveyi oluşturur.Meyve oluşumuna çoğu zaman dişi organın dış kısmı,bazen de çiçek tabakası , çanak ve taç yapraklar katılabilir. Bu oluşumların farklılığından dolayı çok çeşitli meyveler gelişebilir. Meyve ,tohumu olgunlaşıncaya kadar korur. Aynı zamanda olgunlaşan tohumların geniş bir çevreye dağılmasını sağlar.Birçok

Tohum hayvanların sindirim sisteminde bozulmadan taşınabilir.

6.Çiçekli Bitkilerin Üreme Adaptasyonları

*Çiçekli bitkilerin üreme açısından en önemli adaptasyonları embriyoyu besleyecek tohum oluşturabilmeleridir.

*Her türünen iyi tozlaştığı bir tozlaşma vasıtası vardır.Bu vasıta olmadığı zaman ya hiç tozlaşma yapılamaz yada az yapılır.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ *Rüzgarla tozlaşan bitkilerde,dişicik tepesinin yüzeyi geniştir,yapışkan bir madde salgılar,bitki fazla miktarda polen üretir,polenlerde ağırlığı azaltıcı hava keseleri ve kanatcıklar bulunur.

*Böceklerle tozlaşan bitkilerde nektar daha çok üretilir.Taç yapraklar dikkat çekici renklerdedir.

*Çiçeği erseli olup,kendi kendini dölleten bitkilerden saf döl oluşma şansı daha çoktur.Bezelyelerde taç yaprak çiçeği iyice örttüğü için tozlaşma kendileşme biçiminde olur.

*Birçok çiçek erselik olduğu halde kendi kendini döllemez.Yabancı tozlaşma yaparak kalıtsal çeşitliliğini artırır.Bunu başarabilmek için erkek ve dişi organlarını farklı zamanlarda olgunlaştırır.

*Her bitki türünde tohumların geniş çevreye dağılmasını sağlayıcı yapı ve adaptasyonlar vardır.Bu sayede yerleri sabit olmasına rağmen yeryüzünün birçok yerine yayılırlar.Bazı tohumlar rüzgarla kolay taşınabilecek biçimde tüy veya kanatcık taşır.Bazıları hayvanlara ve eşyalara yapışacak şekilde kancalıdır.Bazıları sert kabuklu olup,hayvanların midelerinde sindirilmeden taşınabilmek-

tedirler.Bazıları ise meyveden ayrılırken basınçla fırlatılır.

C.BİTKİLERDE ÇİMLENME ve GELİŞME

Bitkilerde gelişme üreme şekillerine göre farklılık gösterir.Ve-getatif üreyen bitkilerde gelişme,bir yapraktan,bir gözden,bir çubuktan veya bir tomurcuktan olabilir.

Sporla üreyen bitkilerde toprakta sporlar çimlenir.Köklere benzeyen uzantılar gelişerek toprağa bağlanır.Sporlarla oluşan haploit bitkiler ana bitkiye benzemezler ve gametofit adı verilen bu bitkilerde üreme organları gelişir.Yüksek yapılı bitkilerde ise gelişme tohum içinde başlar.Gelişme döllenmeden hemen sonra ana bitkiye bağlıyken başlar.Zigotun bölünmeleriyle ilk yapraklar,embriyonik kök ve embriyonik gövde meydana gelir.

Embriyo çimleninceye kadar tohumun içinde bu şekilde kalır.Beslenmesi ise tohum içinde endosperm tarafından olur.Ayrıca yüksek yapılı bitki embriyolarında çenekler vardır.Genç bitkinin fotosentezle kendine besin üretmesine kadar bitki taslağını besler.

Tohum uygun koşullarda çimlenir.Bunlar uygun bir nemlilik,sıcaklılık ve oksijendir.

Bu nedenle tohumların çoğu,soğuk yada kurak mevsimlerde uyku halindedir,uygun mevsimin başlamasıyla çimlenirler.Bir tohumun canlı kalma ve çimlenebilme süresi türlre göre değişkendir.

Bitkilerde meristem doku,kök ve gövde uçlarında korunur.Uygun şartlarda büyüme devam ettirilir.Bunun için bitkilerde gelişme sınırsızdır.

Bitkilerde büyüme,yaprak ve çiçek gibi yapıların gelişmesi meristem doku tarafından sağlanır.Bu tip doku hücreleri bol sitoplazmalı olup,hızlı mitoz geçirme özelliğine sahiptirler.

2.HAYVANLARDA ÜREME

Gerek omurgalılırda gerekse omurgasızlarda üreme organlarında gonad denir.Genellikle dişi organ ovaryum,erkek organ testis olarak adlandırılır.Omurgasız hayvanların bazılarında cinsiyet ayrılmamış olup,bir birey hem erkek hemde dişi organı bulundurur.Böyle hayvanlara hermafrodit denir.

A.OMURGASIZ HAYVANLARDA ÜREME

*Süngerlerde özel bir üreme organı yoktur.Vücudun birçok yerindeki hücreler bölünerek gametleri meydana getirebilir.

*Sölentörlerden Hidra hermafrodittir.Tomurcuklanmayla eşeysiz ürediği gibi,yabancı döllenme yaparak eşeyli de üreyebilir.

*Deniz anaları ve bazı medüz döllerinde ise döl değişimi ile üreme görülür.

*Parazit yassı kurtlar kendi kendilerini dölleyerek çok hızlı üreyebilmektedirler

*Toprak solucanları hermafrodit oldukları halde kendi kendilerini dölleyemezler.Üreyecekleri zaman iki hayvan çiftleşerek birbirini döller.İstirityeler de aynı bireyde bulunan erkek ve dişi organlar farklı zamanlarda olgunlaşarak yine yabancı döllenme yapılır.

*Eklem bacaklılar ve böceklerin tamamı ayrı eşeyli hayvanlardır.Daha önceki konularda da belirtildiği gibi bir kısmı partenogenezle ürer.Büyük çoğunluğu döllenmiş yumurtalarını dış ortama bırakırlar.Döllenme çiftleşme sonucu vücut içnde olur.Yumurtalar dış ortamda geliştikleri için büyüktürler.

Omurgasızlarda Başkalaşım

Böcek türlerinin büyük çoğunluğu gelişmeleri esnasında başkalaşım geçirirler.

Böceklerde ve kurbağalarda başkalaşım yapılmasının temel nedeni,yumurtada bulunan besinin embriyonun gelişimi için yetersiz olmasıdır.

B. OMURGALI HAYVANLARDA ÜREME

Omurgalıların hepsi ayrı eşeylidir. Eşey bezleri ve üreme organları gelişmiştir. Hiçbir omurgalı grubunda eşeysiz üreme yoktur.

1.GAMETLERİNOLUŞUMU(GAMETOGENEZ)

Hayvanların büyük çoğunluğunda erkek ve dişi birey ayrı ayrı olduğundan, dişiden yumurta, erkekten de spermler oluşturulur. Omurgalılarda gametler, üreme organlarındaki diploid (2n) eşey ana hücrelerinin mayozla bölünmesinde meydana gelir. Eşey organlarına gonad denir. Bütün canlıların gametleri ister mayozla oluşsun, ister mitozla oluşsun mutlaka haploid (monoploid) kromozomludur. a.Sperm Oluşumu(spermatogenez): sperm, erkek gamet olup, erkek üreme organlardaki (testisler) sperm ana hücrelerinin mayozla bölünmesinden meydana gelirler. Spermler hareketli olup, yumurtaya göre çok küçüktürler (omurgalılarda en az 200 defa küçüktür). Sitoplazmaları çok azdır. Her sperm ana hücresinden 4 adet sperm meydana gelir.Hücrenin baş kısmındaki akrozom spermin yumurta zarını eriterek, sperm çekirdeğinin yumurtaya girmesini sağlar. Çekirdek genetik bilgiyi taşır. Boyun bölgesinde, başlangıçta iki tane sentriol vardır. Bir tanesi farklılaşarak kamçıyı oluşturur. Ayrıca boyun bölgesinde dizilmiş bulunan mitokondriler sperme enerji sağlayarak “motor” görevi yaparlar. Kuyruk gövdenin devamı olup, spermin sıvı ortamda yumurtaya doğru hareketini sağlar.Spermler yumurtaya oranla daima fazla miktarda oluşturulurlar. Çünkü hareket ederek yumurtayı bulması gereken onlardır. Spermlerin ömürleri çok kısadır(ortalama 2-5 gün kadar) b. Yumurta Oluşumu (Oogenez): Yumurta dişi üreme hücresi olup, “ovum” adını alır. Dişi üreme organı olan ovaryumlardaki diploid yumurta ana hücrelerinin mayozla bölünmesi sonucunda meydana gelir. Bir yumurta ana hücresinden ancak bir yumurta oluşur. Diğer üç hücre daha küçük olup, döllenme özelliğine sahip değillerdir. Bunlara kutup hücreleri denir. Parçalanarak atılırlar. Oluşturulmalarının nedeni, yumurtanın kromozom sayısını yarıya indirmektir. Daha küçük olmaları sitoplazma bölünmesinin eşit olmamasındandır. Sitoplazmanın çoğu yumurtada kalarak, zigot için besin (vitellüs) oluşturur.Yumurta hareketsiz olup, sperme göre çok büyüktür. Büyük olması fazla besin maddesi (vitellüs) taşımasındandır. Gelişmesini dış ortamda yapan canlılarda yumurta çok daha büyüktür. Yumurtalar spermlere göre daha az sayıda oluşturulurlar. 2. DÖLLENME VE ÇEŞİTLERİ Sperm ve yumurtanın sıvı bir ortamda birleşerek, tek çekirdekli bir hücreyi oluşturmalarına döllenme denir. Bu diploid hücreye zigot denir. Canlının kromozom sayısı gametlerde yarıya indirilir., döllenmeyle tekrar eski sayısına çıkarılır. Döllenmede sperm ve yumurtayla getirilen genler zigotta yeni bir kombinasyon oluştururlar.Gametler aynı canlıdan bile oluşsa farklı genetik bilgi taşıyabilirler. Döllenme için yumurta kimyasal bir madde salgılayarak, spermin kendisine doğru hareketini sağlar. Yumurtaya ulaşan bir çok spermden ancak bir tanesi yumurtayı dölleyebilir. Spermin ucundaki akrozom enzimleri yumurtanın zarını eritir ve spermin baş kısmı yumurtaya girer. Bu sırada yumurtanın dış kısmında dölleme zarı meydana gelir. Bu zar bir başka spermin yumurtaya girmesini engeller. Döllenmede yumurtanın sitoplazmasında iki haploid çekirdek birleşerek diploid çekirdeği oluştururlar. Oluşan zigot hemen mitozla bölünmeye başlar. Bundan sonra oluşan hücrelerin kromozom sayısı ve yapısı aynıdır. Zigotun bölünmesi ve hücrelerin farklılaşmasıyla yeni canlı meydana gelir.bu olaylara gelişme denir. Döllenme olayı ya su ya da ana vücudunda gerçekleşir. Meydana geldiği yere göre iki tip döllenme vardır.

a. Dış Döllenme: Döllenme ortamı sudur. Balıklarda, kurbağalarda, semenderlerde, birçok omurgasız hayvanda ve bazı su bitkilerinde görülür. Su, döllenme için çok güvenilir bir ortam değildir. Çünkü; suyun kimyasal yapısı ve kirliliği, sıcaklığı, yumurtanın düşmanları, gametlerin bırakılma yeri ve bırakılma zamanı,suyun akıntısı gibi olumsuzluklar su ortamını döllenme için riskli hale getirmektedir. Bütün bu olumsuzluklara rağmen bu canlı türleri nesillerini devam ettirmeyi başarmaktadırlar. Çünkü bu olumsuzluklar; çok sayıda gamet bırak- ma, gametleri aynı zamanda aynı yere bırakabilme ve bunun için tenha yerler bulma gibi olaylarla dengelenerek nesil devam ettirilir. Bunun için kur davranışları yapılır ve su sıcaklığının uygun olduğu üreme mevsimi seçilir. Bu canlılar genellikle gelişmelerini de suda tamamlarlar. Bunun için gerekli besin yumurtadaki vitellustan sağlanır. Artık maddelerde difüzyonla doğrudan suya verilir. Oksijen difüzyonla sudan alınır. b. İç döllenme: Döllenme ortamı ananın yumurta kanalı ya da döl yatağıdır. Daha çok karada yaşayan canlılarda (böcekler, sürüngenler, kuşlar ve memeliler) görülür. Çünkü kara şartlarında gametler dış ortamda bırakılmaz. Bırakılırsa, su kaybı, hareket ortamının olmayışı, ısı, ışık ve radyasyon etkilerinden zarar görürler. Ana vücudu bütün bu olumsuzlukları gidermiştir. İç döllenmede su ortamının olumsuz şartları da olmadığı için bir yönüyle döllenme garanti edilmiştir. İç döllenme yapan bu canlılarda dış döllenme yapanlara göre üreme organları daha iyi gelişmiştir. Gametler çiftleşmeyle bir araya getirilir. Yumurta sayısı dış döllenmeye göre azdır. Ancak sperm sayısı yine çoktur. Çünkü ana vücudundaki yumurtaya kadar ulaşması gereken spermlerdir. 3.OMURGALILARDA ÜREME SİSTEMLERİ

* Balıklarda yumurtanın döllenmesi su ortamında olur. Dış döllenme yapan canlılarda yumurtadaki vitellus miktarı azdır. Yavru gelişimi sırasında su ortamında beslenir. Bu canlılarda metamorfaz (başkalaşım) görülmez.

* Kurbağalarda ve semenderlerde dış döllenme ve dış gelişme görülür. Bunların yumurtalarındaki vitellus miktarı az olduğu için metamorfoz (başkalaşım) geçirir. Yumurtadan çıkan yavru balığa benzer ve iribaş olarak adlandırılır. İribaş kurbağa haline gelirken kuyruğunu atar, akciğer solunumu yapmaya başlar.

* Sürüngenlerde iç döllenme görülür. Döllenme sonucu oluşan zigottan embriyomun gelişimi yumurta içinde, ana canlının dışında tamamlar. Yumurtalarında bol vitellus vardır. Bu nedenle başkalaşım görülmez.

* Kuşlarda, sürüngenlerde olduğu gibi iç döllenme ve dış gelişme görülür. Yumurtaları içinde embriyo gelişimine yetecek kadar besin bulunur. Başkalaşım görülmez. * Memeliler üç ayrı grupta incelenir. Hepsinde de iç döllenme görülür. Plasentalı memelilerde yumurtada ki vitellus miktarı azdır. Embriyo besini plasenta yoluyla anneden alır. Artık maddeleri aynı yolla uzaklaştırılır. Yavru tam gelişmiş olarak doğar. Keseli memelilerde, yumurtadaki vitellus miktarı azdır.plasenta bulunmadığı için yavru tam gelişmemiş olarak doğar.Gelişimini ana canlının kesesinde tamamlar. Gagalı memeliler yumurtlayarak çoğalırlar. Yumurtadaki besin oldukça fazladır. Ancak, kuşlarda ve sürüngenlerdeki gibi gelişmiş bir embriyo oluşmaz.

4. OMURGALILARDAKİ EMBRİYONİK YAPILAR Omurgalılarda döllenmeden sonra embriyoyu koruyan ve besleyen zarlar ve kesecikler gelişir. a. Amnion zarı: Embriyo etrafında bulunan zardır. Embriyo ve bu zarın arası amnion sıvısıyla doludur. Embriyo ve zar tarafından salgılanan bu sıvı;

- Embriyoyu sarsıntılardan, darbelerden ve ısı farklarından korur.

- Gelişmekte olan organizmaya hareket serbestliği sağlar.Gelişimini suda tamamlayan balık ve kurbağalarda amnion zarı ve amnion sıvısı yoktur. b. Allantoyis kesesi: Sindirim borusundan meydana gelir. Embriyonun artık maddelerinin toplandığı yerdir. Özellikle embriyonik gelişimini yumurta içinde yapan sürüngen ve kuşlarda iyi gelişmiştir.Plasentalı memelilerde artıklar anne vücudu ile atıldığından bu kese küçüktür. Balık ve kurbağalarda artıklar direk suya verildiği için allontois körelmiştir. c. Koryon zarı: Diğer örtüleri ve embriyoyu dıştan saran koruyucu zardır. Solunum organı olarak görev yapar. Geniş yüzeyi ile O2 ve CO2 alışverişini sağlar. Koryon kabuğa yapışıktır. Gaz giriş çıkışı kabuktaki deliklerden sağlanır.

d. Vitellüs kesesi : Embriyoya besin sağlayan yapıdır. Bütün omurgalılar- da vardır. kuş ve sürüngenlerde çok büyük, balık ve kurbağalarda normal büyüklükte, plasentalı memelilerde ise çok küçüktür.

e. Yumurta kabuğu : Sürüngen, kuş ve böceklerde yumurtayı dışardan saran cansız bir yapıdır. Yumurtayı sıcak, soğuk, ve mekanik etkilerden korur. Gaz difüzyonunu engellemez. 5. HAYVANLARDA ÜREME DAVRANIŞLARI Hayvanların bir çoğunda türe has üreme ve eşleşme davranışları vardır. Örümcekler, Peygamber develeri ve bazı sineklerde döllenme anında veya hemen sonra dişiler erkeklerini yerler. Bunun için bazı türlerde erkek fert çiftleşme esnasında dişinin önüne başka yiyecekler koyar.

* Bal arılarında kraliçeyle çiftleşen erkek arının çiftleşme organı kopmuş olur ve erkek arı ölür. * Böceklerde üreme davranışları, ses , salgılanan feromon isimli bazı özel maddeler ve antenlerle organize edilir.

* Kurbağalar ve kuşlar üreme mevsiminde çıkardıkları seslerle birbirlerini etkilerler. Kurbağaların erkek ve dişileri gametlerini aynı yere bırakabilmek için çiftleşme yaparlar. * Balıklar kur yapma davranışları iyi gelişmiştir. Erkek balık ve dişi balık yumurtalarını aynı yere bırakırlar.